روغن قالب

فهرست : 

1. روغن قالب چیست
2. انواع روغن قالب
3. موارد کاربرد روغن قالب
4. مزایای روغن قالب
5. معایب روغن قالب
6. استانداردهای روغن قالب
7. مشخصات فیزیکی و شیمیایی روغن قالب
8. انتخاب روغن قالب
9. روش‌های کاربردی و نکات اجرایی
10. مقایسه با سایر روش‌های جداسازی قالب
11. تأثیرات زیست‌ محیطی و ایمنی
12. استانداردهای بین المللی
13. استانداردهای ایران
14. تجارب و نظرات کاربران

روغن قالب چیست ؟

روغن قالب بتن یک ماده شیمیایی است که برای آسان‌تر کردن باز کردن قالب‌های بتنی پس از بتن‌ریزی استفاده می‌شود.
این روغن با پوشش دادن سطح داخلی قالب‌ها، از چسبیدن بتن به قالب جلوگیری می‌کند و باز کردن قالب‌ها را آسان‌تر می‌کند. روغن قالب‌بندی معمولا از روغن‌های معدنی یا گیاهی تشکیل شده است.
از مزایای استفاده از روغن قالب‌بندی می‌توان به آسان‌تر شدن باز کردن قالب، جلوگیری از چسبیدن بتن به قالب و در نتیجه جلوگیری از آسیب دیدن سطح بتن و قالب، کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری قالب، و افزایش عمر مفید قالب‌ها اشاره کرد.
روغن قالب برای رهاسازی قطعه یا صفحه بتنی از قالب مصرف می گردد.
 

انواع روغن قالب بتن ؟

روغن‌ قالب‌ بتن بر اساس پایه و منشأ تشکیل‌ دهنده خود به چند دسته تقسیم می‌شوند:

1. روغن‌های معدنی:

این روغن‌ها از نفت خام تولید می‌شوند و شامل انواع روغن‌های پارافینی، نفتی و سنتتیک می‌باشند.

2. روغن‌های گیاهی:  

از روغن‌های طبیعی گیاهی مانند سویا، آفتابگردان، کلزا و... تهیه می‌شوند. سازگاری زیست‌محیطی بالاتری دارند.

3. روغن‌های حیوانی:

از چربی‌های حیوانی مثل چربی گوسفند تهیه می‌گردند اما امروزه کمتر مصرف دارند.

4. امولسیون‌های روغن در آب:

مخلوطی از روغن و آب هستند که خاصیت روان‌کنندگی دارند.

5. روغن‌های سنتزی:

روغن‌های شیمیایی که به صورت مصنوعی تولید می‌شوند مثل روغن سیلیکونی.

انتخاب نوع روغن بستگی به شرایط پروژه، هزینه و سازگاری زیست‌محیطی دارد. معمولاً روغن‌های معدنی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

روغن قالب های در وب سایت ایران ایمارت در دو دسته شامل ؛ روغن قالب پایه آب (امولسیونی) و روغن قالب پایه نفت ارائه شده است.



 

موارد کاربرد روغن قالب بتن

• قالب های فلزی
• قالب های چوبی
• قالب های پلاستیکی
• قالب های وافل

مزایای روغن قالب

• کمک به عبور بهتر و سریع تر حباب های بتن
• عدم نیاز به ضربات مکانیکی برای جداسازی قالب از بتن
• عدم آلودگی سطح بتن
• غیر قابل انحلال در آب
• مقرون به صرفه
• عدم تغییر رنگ در سطح بتن
• آسان تر شدن باز کردن قالب ها
• جلوگیری از آسیب به سطح بتن
• کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری قالب
• افزایش عمر مفید قالب
• بهبود کیفیت سطح بتن
• جلوگیری از خوردگی قالب های فلزی

استفاده از روغن قالب بتن با ایجاد لایه ای لغزنده بر روی سطح درونی قالب , علاوه بر باز شدن آسانتر قالب ها سبب کاهش حباب های سطحی و ایجاد بتنی با سطح کاملا صاف و صیقلی می شود و همچنین سبب کاهش هزینه ها و افزایش طول عمر انواع قالب های بتن می گردد.

معایب روغن قالب

روغن قالب بندی بتن، علی‌رغم مزایای زیادی که دارد، ممکن است برخی معایب نیز داشته باشد:

• افزایش هزینه‌های ساخت: خرید روغن و مصرف آن در قالب‌بندی، هزینه‌ی اضافی به پروژه تحمیل می‌کند.
• لزج شدن سطح بتن: استفاده بیش از حد روغن می‌تواند باعث لزج شدن سطح بتن و کاهش کیفیت آن شود.
• ایجاد لایه روغنی روی بتن: گاهی لایه نازکی از روغن روی سطح بتن باقی می‌ماند که باید شسته شود.
• احتمال آلودگی محیط زیست: روان شدن روغن به خاک یا آب‌های سطحی می‌تواند باعث آلودگی شود.
• خطر آتش‌سوزی: روغن‌های معدنی قابلیت اشتعال دارند و باید با احتیاط استفاده شوند.
• نیاز به تجهیزات ایمنی: هنگام کار با روغن‌ها نیاز به رعایت نکات ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی است.

در مجموع، با رعایت نکات ایمنی و میزان مصرف مناسب، می‌توان از معایب احتمالی روغن قالب‌بندی جلوگیری کرد.
 

استانداردهای روغن‌ قالب‌ بتن

• مطابقت با استاندارد ASTM C309 که توسط انجمن آزمایش مواد آمریکا تدوین شده است.
• داشتن ویسکوزیته پایین برای پوشش‌دهی مناسب سطوح
• عدم ایجاد لکه یا رسوب روی سطح بتن
• داشتن خاصیت ضدآب برای جلوگیری از جذب رطوبت توسط قالب
• مقاومت در برابر دماهای مختلف و عدم تغییر فیزیکی
• سازگاری زیست‌محیطی و عدم آسیب‌رسانی به محیط‌زیست
• خاصیت ضدخوردگی برای محافظت از قالب‌های فلزی
• عدم واکنش با سیمان و افزودنی‌های بتن
• داشتن پایداری شیمیایی و عدم تجزیه پذیری

رعایت این استانداردها باعث اطمینان از کیفیت روغن و عملکرد مناسب آن در قالب‌بندی می‌شود.
 

مشخصات فیزیکی و شیمیایی روغن قالب بتن

جدول زیر برخی از مهمترین ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی بتن را نشان می‌دهد:

ویژگی‌های فیزیکی:

• وزن مخصوص: 2.2 تا 2.6 گرم بر سانتیمتر مکعب
• مقاومت فشاری: معمولا بین 15 تا 40 مگاپاسکال 
• مقاومت کششی: حدود 10 درصد مقاومت فشاری
• مدول الاستیسیته: 15000 تا 30000 مگاپاسکال
• هدایت حرارتی: 1.5 تا 3.6 W/m.K
• ضریب انبساط حرارتی: 10 تا 20 میکرواسترین بر درجه سانتیگراد
   

ویژگی‌های شیمیایی:

• pH : معمولا 12.5 تا 13.5
• مقاومت در برابر اسیدها : نسبتا خوب
• مقاومت در برابر سولفات‌ها : ضعیف 
• واکنش‌ پذیری : قلیایی 
• دوام : بستگی به نسبت اختلاط و عمل‌آوری دارد
   

چه مواردی در انتخاب روغن قالب بتن مهم است؟

در انتخاب روغن قالب بندی مناسب برای بتن ریزی، چند مورد مهم وجود دارد:

• ویسکوزیته پایین : روغن باید ویسکوزیته کمی داشته باشد تا به راحتی روی سطوح پخش شود.
• خاصیت ضدآب : روغن باید از نفوذ رطوبت به قالب جلوگیری کند.
• سازگاری شیمیایی : روغن نباید با سیمان و افزودنی‌های بتن واکنش نشان دهد.
• مقاومت دمایی : روغن باید در برابر تغییرات دما مقاوم باشد.
• عدم ایجاد لکه روی بتن : روغن نباید پس از باز کردن قالب لکه روی بتن ایجاد کند.
• سازگاری زیست‌ محیطی : روغن باید کمترین آسیب را به محیط وارد کند.
• هزینه مناسب : روغن باید با بودجه پروژه سازگار باشد.

انتخاب روغن بر اساس این موارد، موجب نتیجه بهینه در قالب بندی می‌شود.
 

مقایسه با سایر روش‌های جداسازی قالب

علاوه بر استفاده از روغن قالب، روش‌های دیگری مانند استفاده از روغن‌های سوخته یا گازوئیل برای جداسازی قالب‌ها نیز رایج است. با وجود اینکه این روش‌ها معمولاً از نظر هزینه مقرون به صرفه‌تر هستند، اما در مقایسه با روغن‌های مخصوص قالب، کارایی کمتری در جلوگیری از ترک‌خوردگی بتن و آسیب به سطح قالب دارند. روغن‌های قالب به‌طور ویژه برای ارائه عملکرد بهتر در حفظ کیفیت سطح قالب و افزایش طول عمر آن‌ها طراحی شده‌اند و در بسیاری از موارد از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به‌صرفه‌تر هستند.

تأثیرات زیست‌ محیطی و ایمنی

استفاده از روغن قالب‌ها ممکن است تأثیرات زیست‌ محیطی قابل توجهی به‌ دنبال داشته باشد، به‌ویژه در صورتی که ترکیبات شیمیایی موجود در آن‌ها قابل تجزیه‌پذیری نباشند. بسیاری از روغن‌های قالب امروزی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کنند و قابلیت تجزیه در طبیعت را دارند. علاوه بر این، باید توجه داشت که برخی از روغن‌ها ممکن است حاوی مواد شیمیایی سمی باشند که در صورت تماس با پوست یا استنشاق بخارات آن‌ها خطرات بهداشتی به همراه داشته باشد. بنابراین رعایت نکات ایمنی در هنگام استفاده از این محصولات ضروری است.

روش‌های کاربردی و نکات اجرایی

برای استفاده بهینه از روغن قالب، انتخاب روش مناسب برای اعمال آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بسته به نوع قالب و ویژگی‌های سطح آن، استفاده از روش‌های مختلف مانند اسپری کردن، استفاده از قلم‌مو یا غلطک جهت پوشش‌دهی روغن پیشنهاد می‌شود. شرایط محیطی نیز می‌تواند بر عملکرد روغن تأثیرگذار باشد؛ به‌ویژه در محیط‌های مرطوب یا با دمای بالا. در چنین شرایطی، زمان‌بندی صحیح و رعایت شرایط محیطی به‌طور مستقیم بر کیفیت جداسازی بتن از قالب تأثیر می‌گذارد. در نهایت، توصیه می‌شود روغن به‌طور یکنواخت و در لایه‌ای نازک روی سطح قالب پخش شود تا از بروز ترک‌ها و آسیب به قالب جلوگیری گردد.

استانداردهای بین المللی روغن قالب بتن

روغن های قالب بندی بتن باید مطابق با استانداردهای بین المللی زیر تولید و مورد استفاده قرار گیرند:

• ASTM C309 - استاندارد آمریکایی برای روغن های قالب بندی بتن
• BS EN 13614 - استاندارد اروپایی برای روغن های قالب بندی 
• CAN/CSA-A23.1/A23.2 - استاندارد کانادایی برای روغن های قالب بندی
• AS 3799 - استاندارد استرالیایی برای مواد قالب بندی
• JASS 5 - استاندارد ژاپنی برای روان کننده های قالب بندی
• IS 6931 - استاندارد هندی برای روغن ها و دیگر مواد قالب بندی
   

استانداردهای ایران روغن قالب بندی بتن

در ایران، روغن‌های قالب‌بندی بتن باید مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره 3862 تولید و مصرف شوند.
مشخصات و الزامات این استاندارد به شرح زیر است:

• ویسکوزیته در 40 درجه سانتی‌گراد : حداقل 15 و حداکثر 150 سانتی‌استوک
• چگالی در 15 درجه سانتی‌گراد : حداکثر 0.91 گرم بر سانتی‌متر مکعب
• افت وزن حداکثر در اثر تبخیر : 3 درصد
• نقطه اشتعال : حداقل 150 درجه سانتی‌گراد
• عدم واکنش با سیمان و مواد شیمیایی موجود در بتن
• عدم ایجاد لکه یا خوردگی روی سطح بتن

همچنین روش‌های آزمون این مشخصات نیز در استاندارد ملی ایران تعریف شده‌ است.

تجارب و نظرات کاربران

نظرات و تجربیات متخصصان و کاربران در خصوص استفاده از روغن قالب می‌تواند راهنمایی ارزشمندی در انتخاب محصول مناسب باشد. بسیاری از پیمانکاران و سازندگان ساختمان‌ها به‌طور مکرر گزارش داده‌اند که استفاده از روغن‌های قالب با کیفیت، باعث افزایش طول عمر قالب‌ها و کاهش نیاز به تعمیرات مکرر آن‌ها می‌شود. در عین حال، برخی کاربران نیز بر این نکته تأکید دارند که هنگام استفاده از روغن‌های قالب باید شرایط محیطی و ویژگی‌های خاص بتن مدنظر قرار گیرد تا از عدم عملکرد مطلوب روغن جلوگیری شود.