چکیده میان بولت چیست
میان بولت یکی از قطعات کلیدی در فرآیند قالببندی بتن است که نقش اصلی آن حفظ فاصله ثابت و تثبیت دو قالب روبهروی هم در هنگام بتنریزی است. این ابزار کمک میکند تا فشار جانبی بتن تازه بهطور یکنواخت بین قالبها توزیع شود و ضخامت نهایی دیوار یا سازه بتنی طبق طراحی باقی بماند. همچنین در سازههایی که نیاز به آببندی دارند، میان بولت با استفاده از قطعات جانبی مانند مخروطی و استاپرها، از نفوذ آب جلوگیری میکند و باعث افزایش کیفیت و دوام سازه میگردد.
انواع میان بولت شامل پلاستیکی (پیویسی)، چدنی و فلزی (فنری) هستند که هر یک بر اساس نیاز پروژه و شرایط اجرایی انتخاب میشوند. میان بولت پلاستیکی به دلیل قیمت مناسب، وزن کم و عدم واکنش با بتن در بسیاری از پروژهها کاربرد گستردهای دارد و از چند قطعه مجزا تشکیل شده است که پس از بتنریزی و خارج کردن مخروطیها، برای آببندی حفرهها بهکار میروند.
میان بولت | فهرست مطالب
- تعریف و مفهوم میان بولت
- انواع میان بولت
- کاربردها و موارد استفاده
- مزایا و نکات فنی
- صنایع و زمینههای کاربرد
- نحوه عملکرد و نصب
- استانداردهای فنی و بینالمللی
- سایزبندی و ابعاد
- جدول مشخصات فنی
- نگهداری و انبار
- نتیجه گیری
تعریف و مفهوم میان بولت
میان بولت یکی از متعلقات اساسی در سیستمهای قالببندی بتن است که به منظور آببندی و نگهداری فاصله مشخص بین دو پانل قالبهای روبهرو مورد استفاده قرار میگیرد. این قطعه در ضخامت دیوار بتنی نصب شده و پس از بتنریزی در درون بتن باقی میماند.
وظیفه اصلی میان بولت جلوگیری از نفوذ آب و رطوبت از طریق محل عبور بولتهای تمامرزوه است. این قطعه بهعنوان یک سیستم یکپارچه عمل میکند و نیاز به انجام مراحل آببندی تکمیلی را حذف میکند.
انواع میان بولت
میان بولتها در سه نوع اساسی تولید میشوند، هر کدام ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند:
الف) میان بولت چدنی (Cast Iron Water Stop)
این نوع از چدن داکتیل (نشکن) ساخته شده و به روش ریختگری در قالبهای مخصوص تولید میشود.
- مغزی مرکزی با قطر پلیت میانی 7-8 سانتیمتر ساختار
- 6 میلیمتر ضخامت
- 12 سانتیمتر طول ثابت
- حدود 550 گرم وزن
- بسیار مقاوم در برابر فشار بالا و مواد شیمیایی خورنده مقاومت
بهترین کاربرد: سازههای بزرگ، فشارهای بالا و محیطهای خورنده
ب) میان بولت فلزی (Metal/Spring Water Stop)
این نوع از فولاد یا چدن ساخته شده و ابعاد آن متغیر و منطبق با ضخامت دیوار است.
- تمام فلزی (تسمهای یا میلگردی) بدنه
- دنده درشت و دنده ریز فنرهای انتهایی
- ضخامت 3 میلیمتر، قطر 7 سانتیمتر ورق میانی
- ضخامت دیوار منهای 6 سانتیمتر طول
- 2 عدد، هر کدام 3 سانتیمتر مخروطیهای انتهایی
بهترین کاربرد: دیوارهای ضخیمتر و فشارهای متوسط تا بالا
ج) میان بولت پلاستیکی (Plastic Water Stop)
از پلیوینیل کلراید (PVC) یا ABS تقویتشده ساخته میشود.
- نسبت به انواع فلزی سبک و ارزان
- فرآیند نصب سریعتر نصب ساده
- سازههای سبکتر و فشارهای کمتر مناسب برای
- -20 تا +60 درجهسانتیگراد مقاومت دمایی
- تا 24 ماه در شرایط انبار سپوشیده عمر نگهداری
مزایا و نکات فنی
مزایای میان بولتها
کاهش هزینههای آببندی
استفاده از میان بولتها نیاز به مراحل اضافی آببندی ثانویه را حذف میکند و هزینههای تصحیح و ترمیم بعدی را کاهش میدهد.
بهبود کیفیت سازه
آببندی درستی در هنگام ساخت، موجب عمر طولانیتر سازه و کاهش مشکلات رطوبت شود.
سادگی نصب
بخصوص میان بولتهای پلاستیکی، نصب آنها بسیار ساده و سریع است و نیازی به تخصص خاص ندارد.
مقاومت در برابر فشار هیدروستاتیکی
میان بولتها توانایی تحمل فشار بالای بتن تازه را دارند و قالبها را از بازشدن محافظ میکنند.
قابلاستفاده مجدد بولتهای بیرونی
بولتهای تمامرزوه یا دوسر رزوهشده میتوانند بعد از اتمام پروژه برای پروژههای دیگری استفاده شوند.
ملاحظات فنی در انتخاب
براساس نوع سازه
- سازههای بزرگ آبی: از میان بولتهای چدنی یا فلزی استفاده کنید
- پروژههای کوچک: میان بولتهای پلاستیکی کافی است
- محیطهای خورنده: از پوششهای محافظ استفاده کنید
براساس شرایط محیطی
- مناطق سردسیر: میان بولتهایی که در دمای پایین کار کنند
- مناطق گرم: مقاومت به تغییرات دمایی بالا ضروری است
- محیطهای شیمیایی: انتخاب مواد مناسب و روکشهای محافظ
براساس بودجه پروژه
- پروژههای اقتصادی: میان بولتهای پلاستیکی
- پروژههای با کیفیت بالا: میان بولتهای چدنی
کاربردها و موارد استفاده
سازههای آبی:
- مخازن آب و فاضلاب
- استخرهای شنا و جکوزی
- سدها و تاسیسات آبی
- کانالهای انتقال آب (آبراههها)
- تصفیهخانههای فاضلاب
سازههای زیرزمینی:
- دیوارهای زیرزمین ساختمانهای مسکونی و تجاری
- فونداسیونهای عمیق
- تونلهای زیرزمینی
- پارکینگهای زیرسطح
سازههای برشی:
- دیوارهای برشی دو طرفه
- دیوارهای حائل
- دیوارهای ساختمانهای بلند
کاربردهای خصوصی:
- استخرهای صنعتی
- مخازن شیمیایی (با انتخاب مواد مناسب)
- سیستمهای تصفیه و تنقیه آب
صنایع و زمینههای کاربرد
صنعت ساختوساز و عمران
میان بولتها اساسیترین متعلقات قالببندی در صنعت ساختوساز هستند. بهخصوص در پروژههای بزرگ و دولتی، استفاده از این قطعات الزامی است.
صنعت آبوبرق و منابع آب
سیستمهای آبرسانی، تصفیهخانهها، و تاسیسات آبی از میان بولتهای با مقاومت بالا استفاده میکنند.
صنعت شیمیایی و پتروشیمی
در مخازنی که در معرض مواد شیمیایی خورنده قرار دارند، از میان بولتهای چدنی یا فلزی با روکشهای محافظ استفاده میشود.
صنعت معدن و استخراج
در ساختمانهای معدن و سیستمهای جمعآوری آبهای سطحی، میان بولتها کاربرد فراوانی دارند.
صنعت انرژی
در نیروگاههای آبی و تاسیسات مرتبط با انرژی، این قطعات برای آببندی مخازن و کانالهای آب استفاده میشوند.
نحوه عملکرد و نصب
اصل عملکرد
میان بولت بهعنوان یک سد فیزیکی و مکانیکی عمل میکند. ساختار منحصربهفرد آن، بخصوص وجود ورق دایرهای در مدلهای چدنی و فلزی، مسیر حرکت آب را طولانی کرده و عملاً از هرگونه نشتی جلوگیری میکند. حلقههای آببندی لاستیکی (معمولاً EPDM یا Viton) نقش بستگی و مهر را ایفا میکنند.
مراحل نصب میان بولت چدنی
پانل قالب اول را نصب کنید. فاصله مشخصی را با استفاده از فاصلهگیرها تعیین کنید.
میان بولت را در مرکز ضخامت دیوار قرار دهید. مطمئن شوید که موازی پانلهای قالب است.
لوله پلیکا را برای محافظت بولتهای موقت استفاده کنید. فاصله: 3 سانتیمتر از هر طرف.
بولتهای تمامرزوه را از هر دو طرف نصب کنید. واشرها و مهرههای خروسکی را محکم کنید.
فرآیند بتنریزی معمول را انجام دهید. مطقت کنید که میان بولت در جای خود ثابت باقی میماند.
بولتهای بیرونی را جدا کنید. مخروطیهای پلاستیکی را برداشته و فاصلهای باقی میماند. اگر لازم باشد، این فاصله را با ملات یا گروت پر کنید.
استانداردهای فنی و بینالمللی
استانداردهای مواد
- EN 1563: چدن داکتیل
- EN 10025 / ASTM A36: فولاد کربنی
- ISO 1101: دقت ابعادی و هندسی
استانداردهای روکش و محافظ
- EN ISO 1461: گالوانیزه گرم (حداقل 85 میکرومتر)
- ISO 12944: پوشش اپوکسی برای محیطهای خورنده
- BS 2015: پایههای مس برای محیطهای آبی
استانداردهای بولت و متصلات
- ISO 4014: بولت ششگوش (تا حدی رزوهشده)
- ISO 4017: بولت ششگوش تمامرزوه
- ISO 4032: مهره ششگوش کامل
- DIN 931 / DIN 933: استانداردهای آلمانی معادل
استانداردهای حلقههای آببندی
- ASTM D2000: حلقههای لاستیکی (O-rings)
- ISO 3384: بازگشتناپذیری و ریلاکساسیون فشار
استانداردهای PVC
- EN 1453: ویژگیهای PVC برای لولهها
- ISO 1163: ترکیب و خواص PVC
سایزبندی و ابعاد
جدول سایزهای استاندارد میان بولت
| نوع | اندازه قطر (میلیمتر) | طول مغز (سانتیمتر) | قطر پلیت (سانتیمتر) | ضخامت (میلیمتر) | وزن (گرم) |
|---|---|---|---|---|---|
| چدنی | M12 | 12 | 7 | 6 | 350 |
| چدنی | M16 | 12 | 8 | 6 | 550 |
| چدنی | M20 | 12 | 8.5 | 6 | 750 |
| فلزی | M12 | تغییرپذیر | 7 | 3 (ورق) | 200-400 |
| فلزی | M16 | تغییرپذیر | 7.5 | 3 (ورق) | 300-600 |
| فلزی | M20 | تغییرپذیر | 8 | 3 (ورق) | 400-800 |
| پلاستیکی | M12 | تغییرپذیر | 5 | 2 | 80-150 |
| پلاستیکی | M16 | تغییرپذیر | 6 | 2 | 120-200 |
| پلاستیکی | M20 | تغییرپذیر | 7 | 2 | 150-300 |
محاسبهی طول میان بولت فلزی
فرمول محاسبه:
طول میان بولت = ضخامت دیوار - 6 سانتیمتر
مثال: اگر ضخامت دیوار 50 سانتیمتر باشد، میان بولت 44 سانتیمتری مورد نیاز است (3 سانتیمتر برای مخروطی از هر طرف).
جدول مشخصات فنی جامع
| ویژگی | چدنی | فلزی | پلاستیکی |
|---|---|---|---|
| جنس | چدن داکتیل | فولاد / چدن | PVC / ABS |
| روش تولید | ریختگری | جوشکاری | تشکیل / تزریق |
| مقاومت فشار | بسیار بالا | بالا | متوسط |
| محدوده دما | -40 تا 80 درجه | -20 تا 60 درجه | -20 تا 60 درجه |
| مقاومت شیمیایی | عالی | خوب | خوب |
| سفارشپذیری | محدود | بالا | بالا |
| قیمت | بالا | متوسط | پایین |
| طول عمر | 50+ سال | 30-40 سال | 15-20 سال |
| قابل بازیافت | بله | بله | محدود |
| مناسب برای | سازههای بزرگ | اکثر پروژهها | پروژههای کوچک |
| نصب | نیاز به متخصص | نسبتاً ساده | بسیار ساده |
| آببندی | دائمی | دائمی | موقت تا دائمی |
نگهداری و انبار
شرایط نگهداری در انبار
دما و رطوبت
- محدوده دمایی: 15 تا 25 درجهسانتیگراد (ایدهآل)
- رطوبت نسبی: کمتر از 40 درصد
- جلوگیری از: نوسانات شدید دما
محیط انبار
- نوع: سپوشیده، تهویهشده، و محافظ
- بدون تعرض به: باران، نم، و رطوبت مستقیم
- دور از: مواد شیمیایی خورنده و منابع حرارتی
- تهویه: مناسب برای جلوگیری از رطوبتگیری
ایزولاسیون از زمین
- ارتفاع: حداقل 30 سانتیمتر از سطح زمین
- روی: قفسههای فلزی یا چوبی
- جلوگیری از: تماس مستقیم با رطوبت زمین
بستهبندی
- ماده: کیسه پلاستیکی یا جعبه کارتنی
- الیه حفاظتی: کاغذ کرافت یا تشکهای محافظ
- علامتگذاری: اطلاعات مرورسپاسی و دسته
عمر ذخیرهسازی
- میان بولتهای پلاستیکی: تا 24 ماه
- میان بولتهای فلزی و چدنی: تا 36 ماه
- با پوشش محافظ گالوانیزه: تا 48 ماه
نکات ایمنی در انبار
- استفاده از دستکش و کفش ایمنی هنگام نقلوانتقال
- جلوگیری از افتادن قطعات سنگین
- پیوند قفسهها به دیوار برای جلوگیری از واژگونی
- داشتن کمربند ایمنی برای بلندبردن بار سنگین
خلاصه و نتیجهگیری
میان بولتها قطعات کلیدی در سیستمهای قالببندی بتن محسوب میشوند که تأثیر مستقیمی بر کیفیت، دوام، و هزینههای نگهداری سازههای بتنی دارند. انتخاب صحیح نوع میان بولت براساس شرایط پروژه، محیط، و بودجه بسیار اهمیتدارد.
استفاده از میان بولتهای معتبر و مطابق با استانداردهای بینالمللی، تضمینی است برای عملکرد درست و طولانیمدت سازهها. نگهداری صحیح این قطعات در انبار و نصب دقیق آنها در محل نیز عوامل مهمی برای موفقیت پروژههای ساختوساز هستند.
سوالات متداول
میان بولت قطعهای در سیستم قالببندی بتن است که برای حفظ فاصله ثابت بین دو قالب مقابل هم و کنترل ضخامت دیوار یا سازه بتنی استفاده میشود. این قطعه مانع جابهجایی قالبها در اثر فشار بتن تازه میشود.
میان بولت پلاستیکی به دلیل وزن کم، قیمت مناسب، نصب آسان و عدم زنگزدگی یکی از پرکاربردترین انواع میان بولت است. همچنین این نوع میان بولت برای سازههایی که نیاز به آببندی دارند گزینه مناسبی محسوب میشود.
میان بولت فلزی (یا فنری) معمولاً استحکام بالاتری دارد اما مستعد زنگزدگی است، در حالی که میان بولت پلاستیکی ضد خوردگی بوده و پس از بتنریزی، قطعات جانبی آن برای آببندی سوراخها استفاده میشوند. انتخاب بین این دو به نوع پروژه و شرایط اجرایی بستگی دارد.
در صورت اجرای صحیح، خیر. استفاده از مخروطی، استاپر و مواد آببند در سیستم میان بولت، از نفوذ آب به داخل سازه جلوگیری میکند و برای سازههای آببند مانند مخازن و دیوارهای حائل کاملاً مناسب است.
طول میان بولت بر اساس ضخامت دیوار بتنی و نوع قالببندی تعیین میشود. انتخاب سایز مناسب باعث افزایش ایمنی قالبها، کاهش پرت مصالح و بهبود کیفیت نهایی بتن خواهد شد.